Ο «μυστικός» θησαυρός των τροπικών δασών

Του Αλέξανδρου Κόντη

Τον πιο... αλλόκοτο θησαυρό της φύσης κρύβουν οι πυκνές ζούγκλες των τροπικών δασών, τα οποία είναι γνωστά ως οι «πνεύμονες της Γης», εξαιτίας της δυνατότητάς τους να απορροφούν μεγάλες ποσότητες ρυπογόνων αερίων. Για χιλιάδες χρόνια, η πυκνότητά τους αλλά και η τεράστια έκταση που καταλαμβάνουν τα προστάτευσαν από την επέλαση του ανθρώπου αλλά και από οποιαδήποτε άλλη παρέμβαση που θα μπορούσε να αλλοιώσει το φυσικό τους περιβάλλον. Με αυτόν τον τρόπο, οι τροπικές δασικές εκτάσεις κατάφεραν να μετατραπούν σε βιοτόπους για τα πιο μοναδικά και αξιοπερίεργα είδη ζωής του πλανήτη. Οι έρευνες των επιστημόνων έχουν δείξει ότι ο μισός πληθυσμός των ζώων της Γης κατοικεί στα τροπικά δάση. Την ίδια στιγμή, ο φυσικός τους πλούτος είναι τέτοιος που σε μόλις 10 στρέμματα τροπικής έκτασης, εντοπίζονται 42.000 διαφορετικά είδη εντόμων, 807 δένδρα που ανήκουν σε 317 διαφορετικά είδη, καθώς και 1.500 διαφορετικά είδη βλάστησης! Πρόκειται για τις πλέον κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης της πιο ποικιλόμορφης πανίδας του κόσμου. Δυστυχώς, η αποψίλωση των τροπικών δασών που αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς τις τελευταίες δύο δεκαετίες απειλεί τα περισσότερα από αυτά τα σπάνια είδη με εξαφάνιση. 

Αμαζόνιος

Ο νανοπίθηκος και ο χοίρος της ζούγκλας

Στην περιοχή του Αμαζονίου βρίσκεται το 55% των τροπικών δασών της Γης - και συνεπώς η πλουσιότερη πανίδα του κόσμου. Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι εξερευνητές ανακάλυψαν το πιο αξιοπερίεργο είδος πρωτεύοντος θηλαστικού στον κόσμο. Ο πυγμαίος σκιουροπίθηκος έχει μήκος 15 εκατοστά και βάρος 120 γραμμάρια. Οι νάνοι του Αμαζονίου συνδυάζουν μερικά από τα πιο εκπληκτικά χαρακτηριστικά ορισμένων από τα πιο ετερόκλητα είδη ζωής του πλανήτη. Για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους εκκρίνουν χημικές ουσίες -όπως τα έντομα- και εκπέμπουν υπέρηχους - όπως τα δελφίνια! Ασύγκριτα μεγαλύτερο είναι το βάρους 250 κιλών ταπίρ. Ο γιγαντιαίος χοίρος είναι εξαιρετικός κολυμβητής, ενώ θεωρείται ο καθαριστής της ζούγκλας, καθώς τρέφεται με τους μύκητες και τη νεκρή φυτική ύλη. Διαθέτει μία μικρή προβοσκίδα, ενώ οι βιολόγοι θεωρούν ότι μπορεί κυριολεκτικά να τρώει όλη μέρα. Δυστυχώς, και τα δύο μοναδικά ζώα κινδυνεύουν να αφανιστούν πλήρως έως το 2050, για δύο εντελώς διαφορετικούς λόγους. Το ογκώδες ταπίρ κυνηγιέται αγρίως από τους παράνομους κυνηγούς, καθώς το κρέας του θεωρείται εκλεκτό έδεσμα σε αρκετές χώρες της Λατινικής Αμερικής. Η απαγόρευση της διακίνησης του κρέατος του ταπίρ τέθηκε σε εφαρμογή μόλις το 2005, δίχως ωστόσο να ανακόψει αποτελεσματικά τη μείωση του πληθυσμού του. Ο πυγμαίος σκιουροπίθηκος από την άλλη, μοιάζει να χάνεται μαζί με τα δάση του Αμαζονίου. Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η αποψίλωση μεγάλων εκτάσεων τροπικών δασών έχει προκαλέσει ένα είδος στρες στο μικροσκοπικό ζώο, περιορίζοντας σημαντικά τις ικανότητες αναπαραγωγής του. 

Κονγκό

Το πιο αρχαίο ζώο του κόσμου!

Οι αιματηρές εμφύλιες συγκρούσεις που διεξάγονται στην καρδιά της Αφρικής εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα έχουν κρατήσει τους ερευνητές βιολόγους μακριά από τις περισσότερες περιοχές του δεύτερου μεγαλύτερου τροπικού δάσους του κόσμου. Η χλωρίδα και η πανίδα στο τροπικό δάσος του Κονγκό είναι τόσο ανεξερεύνητη που, σε μια δόση υπερβολής, οι επιστήμονες αρέσκονται να λένε ότι η ανθρωπότητα γνωρίζει περισσότερα για την επιφάνεια της Σελήνης! Οποτε οι συνθήκες το επιτρέπουν, οι διεθνείς ερευνητικές αποστολές εντοπίζουν συνεχώς νέα είδη ζώων, όπως η εντυπωσιακή χρυσή αγριόγατα και η συγγενική της λεπτεπίλεπτη μαύρη αγριόγατα, που ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1990. Το πιο εκπληκτικό ζώο του αφρικανικού τροπικού δάσους είναι με διαφορά το οκάπι, το οποίο θεωρείται απομεινάρι της προϊστορικής περιόδου. Αν και θυμίζει κάτι μεταξύ ζέβρας και... καμήλας, το ύψους 2 μέτρων οκάπι είναι στην πραγματικότητα συγγενής της καμηλοπάρδαλης. Η γλώσσα του είναι γαλάζια και έχει μήκος κοντά στο μισό μέτρο! Το Οκάπι απειλείται με εξαφάνιση εξαιτίας της λαθροθηρίας, όπως άλλωστε και ο γορίλας των ορέων. Πρόκειται για το πιο μεγαλόσωμο είδος γορίλα, καθώς όταν στέκεται εντελώς όρθιος μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 2,30 μέτρα σε ύψος, ενώ έχει τη δύναμη 20 ανδρών. Περιέργως, το γιγαντιαίο ζώο είναι και το λιγότερο επιθετικό είδος γορίλα. Κινείται εναντίον των ανθρώπων από σπάνια έως ποτέ, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός του να περιορίζεται σήμερα στα 700 άτομα.

Νοτιοανατολική Ασία

Δάσος απειλούμενων ειδών

Απλωμένο από τη χερσόνησο της Ινδοκίνας μέχρι τα αρχιπελάγη της Ινδονησίας και των Φιλιππινών, το ασιατικό τροπικό δάσος καταλαμβάνει το 15% των παγκόσμιων τροπικών εκτάσεων. Ειδικά στην Ινδονησία, οι δασικές εκτάσεις μειώνονται δραματικά εξαιτίας της επέκτασης των καλλιεργειών και δεκάδες είδη ζώων απειλούνται με εξαφάνιση. Σε αυτά ανήκει ο λεμούριος των Φιλιππινών, το μοναδικό θηλαστικό με όραση 360 μοιρών. Τα μάτια του είναι εξαιρετικά μεγαλύτερα του υπολοίπου σώματός του, το οποίο φθάνει μόλις τα 25 εκατοστά, ενώ το κεφάλι του μπορεί να κάνει περιστροφή 220 μοιρών! Η περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας, βέβαια, είναι περισσότερο γνωστή για τα εντυπωσιακά είδη πιθήκων που κατακλύζουν τις ζούγκλες της. Ο πιο... αστείος από αυτούς είναι ο μακρομύτης πίθηκος της νήσου Βόρνεο, και ο πιο εντυπωσιακός ο λευκότριχος γίββωνας. Και τα δύο είδη κυνηγιούνται αγρίως από τους ντόπιους και κινδυνεύουν να εξαφανιστούν οριστικά από τη Γη μέσα στα επόμενα 30 χρόνια. Με αφανισμό επίσης απειλείται η σπανιότατη ασιατική αγριόγατα. Το αιλουροειδές με την πυκνή γούνα είναι ελάχιστα μεγαλύτερο από τις κοινές γάτες, γεγονός που το καθιστά εξαιρετικά ευάλωτο στις επιθέσεις των ανθρώπων, αλλά και των υπόλοιπων θηρευτών της ζούγκλας. Η πληθυσμός της ασιατικής αγριόγατας είναι τόσο μικρός που οι επιστήμονες αδυνατούν να προχωρήσουν σε ακριβή καταμέτρηση.